Oktan Hakkındaki Gerçekler !

Reklamlarda bahsedildiği gibi aracınızın performansının artması için yüksek oktanlı benzin alıyorsanız bu yazıyı okumanızı tavsiye ederiz.

İşte size oktan hakkında bilmeniz gereken en önemli madde: Piyasada satılan araçların (benzinli araçlar) hemen hemen hepsi normal oktan sayıları ile en iyi performansı sağlamak üzere tasarlanmıştır. Dolayısıyla, daha yüksek oktan sayısına sahip bir benzinli yakıt motorunuzun performansını arttırmaz.

Peki nasıl oluyor da akaryakıt firmaları yüksek oktanlı yakıtın motorunuzun performansını arttıracağını iddia edebiliyor:Bununla ilgili gözden kaçan (veya gözden kaçırılmak istenen!!) durum, yüksek oktanlı yakıtın tüm motorlarda değil fakat bazı özelliklere sahip olan motorlarda az miktarlarda performans artışı gösterebilmesidir.

Bu bahsettiğimiz özelliklerden en önemlisi yüksek performanslı ve yeni tip motorlarda bulunabilen vuruntu-algılama sistemidir (bazı motorlarda oktan-ayar sistemi de bulunur). Yurt dışındaki benzin istasyonlarında satılan benzinler oktan sayısı göz önüne alındığında üç sınıfa ayrılır:

87 oktan ve altı (regular)

88-91 oktan (mid-grade)

92 oktan ve üstü (premium)

Aracınız için doğru oktan sayısını nasıl anlarsınız.
Bunu anlamanın tek yolu aracınızın kullanım kılavuzuna bakmaktır. Piyasadaki araçların çoğu “regular” olarak nitelendirilen yakıtlar ile çalışmak üzere tasarlanmıştır. Fakat yüksek sıkıştırma oranları ile çalışan motorlara sahip bazı spor araçlar, eski araçlar ve lüks sınıftaki bazı araçlarda daha yüksek oktanlı yakıtların kullanılması gerekebilir. Fakat paragrafın başında da söylediğimiz gibi hangi benzini kullanmanız gerektiğini anlamak için yapmanız gereken tek şey aracınızın kullanım kılavuzuna bakmaktır.

Daha yüksek oktanlı yakıt motorunuzu daha iyi temizler mi?Akaryakıt istasyonlarında satılan yakıtların hemen hemen hepsinde silindir içindeki birikmeyi önleyici katkı maddeleri bulunur. Motorun temizlenmesine yardımcı olmak bu katkı maddelerinin görevidir ve oktan sayısının bu konuda bir etkisi yoktur.

Vuruntu – Oktan sayısı arasındaki ilişki
Aracınızın motorunu dikkatlice dinleyin… Eğer vuruntu sesi gelmiyor ise aracınızın kullanım kılavuzunda tavsiye edilen yakıtı kullanmaya devam edin. Bildiğiniz gibi vuruntu silindirlerde yanlış zamanda meydana gelen ateşlemeden veya tutuşmadan kaynaklanır ve performansınızı düşürmesinin yanı sıra uzun süre devam etmesi halinde motora zarar verebilir. Eğer motorunuzda vuruntudan şüpheleniyorsanız daha yüksek oktanlı bir yakıt kullanmayı deneyebilirsiniz. Fakat bunun yerine motorunuzun ateşleme sistemini kontrol ettirmek üzere servise gitmek daha akılcı bir yöntemdir.

Yüksek oktanlı yakıt ile daha çok kilometre yapabilir misiniz?
Aracınız, örneğin 87 oktanlı bir yakıt ile çalışmak üzere tasarlanmış ise sizin 98 oktanlı bir yakıt kullanmanız aracınızın aynı benzin ile daha çok yol almasını sağlamaz. Bununla ilgili teknik ayrıntıları bir önceki sayımızda kapsamlı olarak sizlere sunmuştuk. Eğer 98 oktanlı bir yakıt kullanmaya başladıktan sonra aracınızın aldığı yol artıyorsa bu, motorunuzun ateşleme avansının tekrar ayarlanmaya ihtiyacı olduğunu gösterir ve bu ayarı yaptırdıktan sonra 87 oktanlı bir yakıt ile aynı verimi sağlayabilirsiniz.

Motor, yüksek oktanlı yakıt ile daha mı kolay çalışır?
Bu sorunun cevabı kesinlikle “hayır”dır.

Yüksek oktanlı yakıt performansı arttırır mı?
Eğer aracınız 87 oktanlı bir yakıt ile çalışacak şekilde tasarlanmış ise daha yüksek oktanlı bir yakıt kullandığınızda motorunuzda bir performans artışı hissedemezsiniz. Daha önce de söylediğimiz gibi eğer hissedilir bir artış oluyor ise bu, motorunuzun ateşleme avansının yeniden ayarlanmaya ihtiyacı olduğu anlamına gelir…

Reklamlarda bahsedildiği gibi aracınızın performansının artması için yüksek oktanlı benzin alıyorsanız bu yazıyı okumanızı tavsiye ederiz…

Oktan ile ilgili gerçekler:

Yüksek oktanlı benzin, düşük oktanlı benzinden daha yavaş yanar.
Bu yavaş yanma da yüksek devirlerde iken motorunuzda vuruntu oluşmasını engeller. Dolayısıyla yüksek oktanlı benzin, vuruntuya daha dirençlidir.

Eğer motorunuz düzgün çalışıyorsa ve vuruntu gibi sorunları yoksa daha yüksek oktanlı bir benzin türüne geçmenize gerek yoktur.

Eğer motorunuzda vuruntu veya aşırı ses var ise bunun sebebi mutlaka benzin olmak zorunda değildir.
Bu sorunlar motorun elektronik kontrol sisteminden, ateşleme zamanından v.s. kaynaklanıyor da olabilir. Eskiyen motorlarda (150.000 – 200.000) silindir içinde biriken karbon, silindir içi basıncının normalden yüksek olmasına sebep olarak vuruntu meydana getirebilir. Bu da yüksek kilometre yapmış motorlarda normaldir ve biriken karbonlar temizlenerek bu sorun giderilebilir.

Günümüz otomobillerinin bir çoğu yakıt enjeksiyon sistemine sahiptir.
Bu modern otomobillerin, üretici yüksek oktanlı yakıt kullanılmasını tavsiye etmediği sürece, yüksek oktanlı yakıtla çalıştırılmalarına gerek yoktur.

Oktan ile ilgili yanlışlar

Yüksek oktanlı benzin ile daha fazla yol alırsınız.
Genelde araçlar 87 oktanlı benzin ile çalışacak şekilde dizayn edilmiştir ve aynı miktardaki yüksek oktanlı benzin alacağınız yolu arttırmaz.

Yüksek oktanlı benzin, motorun daha kolay çalışmasını sağlar.
Hayır, sağlamaz.

Yüksek oktanlı benzin motor gücünü arttırır.
Aracınızı daha yüksek oktanlı bir benzin ile çalıştırırsanız güçte hiçbir farklılık olmaz.

Yüksek oktanlı benzin daha fazla rafine edilmiştir, daha iyi bir benzindir.
Doğru. Fakat bu fazladan uygulanan rafine işlemleri zaten oktan sayısını arttırmak içindir ve yüksek oktanlı benzinin tüm motorlar için daha iyi bir yakıt olacağı anlamına kesinlikle gelmez. Bu işlemler sadece yakıtın içindeki hidrokarbon dizilişini değiştirir ve daha yavaş yanma özelliği katar. Bu ilave işlemler ayrıca . yatı da arttırır!..

Ali Yener - Shell Türkiye Akaryakıt Ürünleri Kalite Sorumlusu
Vuruntu kısaca kontrolsüz yanma olarak tanımlanabilir. Benzin yapısı gereği çok kolay tutuşabilir. Bujinin amacı, sıkışma sonucu artan sıcaklığa bağlı benzin hava karışımı kendi kendine yanmadan önce ateşlemeyi başlatarak yanmayı kontrol altına almaktır.

Motorlardan daha yüksek verim alabilmenin en önemli çözümlerinden bir tanesi, kompresyon oranını artırarak operasyon sıcaklığını yukarı taşımak ve ayni hacimli motordan daha yüksek verim elde etmektir.Ancak yukarıda da değinildiği üzere, yüksek kompresyon oranı, yüksek sıcaklık, kendi kendine tutuşma olasılığını gündeme getireceği için, yakıtın kimyasal yapısında iyileştirmeye gidilerek, kolayca tutuşum eğilimi daha az olan hidrokarbonların oranı artırılır ve bu da oktan cinsinden ifade edilir.

Özet olarak, kompresyon oranı yüksek ve verim arattırmak üzere tasarlanmış modern motorlar, yüksek oktanlı benzinlere ihtiyaç duyarlar.Vuruntunun zararları…

1- Yanma hızı ve basınçların çok yükselmesi nedeniyle, piston ve yataklar üzerine inen darbeler bu elemanların malzemelerinin yorulmasına neden olur.

2- Ani basınç yükselmesi ile meydana gelen basınç dalgaları titreşimlere neden olur. Bu titreşimler ısı kayıpları ve yakıt sar. yatını arttırarak verim ve gücü düşürür.

3- Sıcaklıkların artması, motorun daha fazla ısınmasına neden olur ki bu da vuruntuyu daha fazla şiddetlendirir. Bu ve buna benzer daha birçok zararlara neden olan vuruntu olayını önleyebilmek için, ilk olarak, kullanılan yakıtın kendi kendine tutuşma yeteneğini düşürülmesi sağlanmalıdır. Böylece yakıtın vuruntuya direnci arttırılır. Bu nedenle, ilk çözüm olarak, benzinin vuruntuya daha çok dirençli hidrokarbonlardan teşkil etmeye çalışmak olacaktır. Teşkil edilen benzinin vuruntuya direnci “Oktan Sayısı” denilen bir değer ile anlaşılır. Oktan Ölçümü Benzinlerin vuruntuya karşı dirençleri hakkında . kir veren ‘oktan sayısı’ değerleri, sıkıştırma oranı değiştirilebilen ve vuruntu değeri elektrikle ölçülen bir benzin motoru (C.F.R-Cooperative Fuel Research Motor) ile saptanır. C.F.R motoru ile yapılan deneyde, oktan sayısı ‘100’ olarak kabul edilen izo-oktan ile ‘0’ olarak kabul edilen normal heptan yakıtları referans yakıt olarak kullanılır. Oktan sayısı saptanacak benzin,

1- C.F.R motoru yakıt deposuna doldurulur

2- Yakıtın motora giriş sıcaklığı ile motor devir adedi,kullanılacak yöntemlere göre belirli değerlerde sabitleştirilir, motordan vuruntuyu haber veren darbe sesleri gelinceye kadar sıkıştırma oranı arttırılır.

3- Oluşan vuruntunun miktarı nokmetre (knockmeter) ile saptanır ve yakıt deposu boşaltılır.

4- Bundan sonra depoya, muayyen yüzdeler dahilinde izo-oktan ile heptan doldurulur. Daha önce saptanmış devir sayısı, giriş sıcaklığı ve sıkıştırma oranı değiştirilmeksizin aynı vuruntuyu meydana getirecek şekilde, izo-oktan ile heptan yüzdeleri değiştirilmek suretiyle deney tekrar edilir.İlk bulunan vuruntuya eşit bir değer ortaya koyan deneyde kullanılmış olan izo-oktan yüzdesi, deney benzinin oktan sayısını verir. Örneğin, aynı vuruntuyu elde edebilmek için %95 oranında izo-oktan kullanılmış ise, deney benzinin Oktan Sayısı 95’dir.

95 Oktan ile 98 Oktan benzin arasındaki farklar
1- 98 Oktanlı benzinin 95 Oktanlı benzine göre en büyük avantajı, daha yüksek Oktan Sayısına sahip olması nedeniyle motorun çalışması sırasında oluşabilecek vuruntuya karşı direncini arttırmaktadır. Bu da 98 Oktan Benzin kullanan bir aracın daha sessiz çalışmasını sağlar.Titreşimsiz çalışan bir motorun performansı da paralel olarak artmakta ve en yüksek verim elde edilmektedir. Bu sayede motor ekipmanlarının ömrünü uzatmaktadır.

2- 98 Oktanlı benzin,sahip olduğu yüksek oktan sayesinde, yakıtın birkaç noktada kendi kendine tutuşmasını önleyip düzensiz basınç dalgalanmalarının önüne geçer. Bu nedenle yanma, en yüksek verimde gerçekleşir. Böylece motordan maksimum güç ve ivmelenme elde edilmesini sağlayarak motor üreticisinin belirttiği değerlere ulaşmasını sağlar.

3- 98 Oktan benzin, motordaki yanmanın en verimli şekilde gerçekleşmesini sağladığı için, egzoz gaz sıcaklıklarının da düşmesine neden olur. Bu da katalitik konvertör ömürlerinin uzamasını sağlar. Bu sayede egzoz emisyonlarında da ciddi bir iyileşme sağlanmaktadır.

4- Yüksek oktana göre tasarlanmış (98 oktan gibi) ve vuruntu sensörü içeren araçlarda, yüksek oktan, hava-yakıt karışımının yanma verimini arttırdığı için hem güç artışı sağlar hem de egzoz emisyonlarının insan ve çevre sağlığı açısından daha uygun olmasını (NOX’leri azaltır) sağlar. Turbocharged ve vuruntu sensörü olan araçlarda yüksek oktanlı (98 oktan) yakıtın %6’lara varan güç kazancı yarattığı tespit edilmiştir.Vuruntu yapan araçlarda ise hava/yakıt karışımının yanmaya başlangıç zamanını (ignition time), gecikmeyi önleyerek ve optimize ederek vuruntuyu ortadan kaldırır. Benzinde oktanın yükseltilmesi, otomobil üreticilerinin yüksek sıkıştırma(hava/yakıt karışımını) oranı ile daha yüksek performanslı motor dizayn edebilmelerine ve dolayısıyla daha fazla güç kazanılmasına,yakıt ekonomisi sağlanmasına ve egsoz emisyonlarının iyileştirilmesine yardımcı olmaktadır.

Ahmet Yılmaz - BP Türkiye Akaryakıt Direktörü
Akaryakıttaki kalite standartları, TSE tarafından belirlenmiş olan oktan değeri, yoğunluk, kurşun oranı, kükürt oranı, buhar basıncı, donma noktası, parlama noktası, elektrik iletkenliği gibi değerlerin bütünüdür.Bir benzinin oktan numarası, yakıtın bir motorun silindirinde kontrol dışında yanma veya vuruntuya direncini belirler.

Oktan sayısı ne kadar yüksek olur ise motorda vuruntuya direnç artar. Oktan sayısı 0 ile 100 arasındaki bir skalaya göre belirlenmektedir.Bu skalada 0 oktan sayısı n-heptan adlı maddenin, 100 oktan sayısı iso- oktan (benzini temsil eden madde) adlı maddenin oktan sayısını belirtmektedir.

Oktan sayısı 92 olan benzin demek; motorda yandığında % 92 oranında iso-oktan ile %8 oranında n-heptan içeren karışıma benzer yanma davranımı gösteren, bir başka deyişle bu karışım gibi vuruntu direnci gösteren benzimiz var demektir. Benzinli motorda, silindire gelen benzin-hava karışımı ateşlendiğinde, o anda ordan başlayan kontrollü bir yanma olsun isteriz. Eğer bu ateşleme yerinden uzakta, kendi kendine yanma başlangıcı olup, yanma sonucu kararsız bileşikler oluşursa ve bu sırada metalimsi sesler çıkıp, sarsıntı oluyorsa, motor vuruntu ile çalışıyor denir ve bu durum istenmez. Bir benzinin oktan sayısı ne kadar yüksekse bu vuruntu daha az oluşur, yani yakıt vuruntuya direnç gösterir.

Benzinin hidrokarbon bileşimine ve içerdiği oktan arttırıcı katıklara göre oktan sayısı değişir. Oktanda yüksek seviye yanmayı iyileştirir, vuruntuyu azaltır, motor malzemelerinin ömrünü uzatır.Ancak vuruntu olmasın diye çok yüksek oktanlı benzin motora verilemez. Çünkü oktan sayısı, sıkıştırma oranı ile yakından ilgilidir. Bu nedenle hangi taşıtta, hangi oktan niteliğinde benzin kullanılacağı belirtilir. Motor tasarımına uygun oktan sayılı benzin kullanmak gerekir. Tüketiciler bu önerileri dikkate almalıdırlar.

BP Kurşunsuz, içeriğindeki “özel 4. nesil katıklar” sayesinde de:
Daha verimli yanar ve motor performansının yükselmesine katkıda bulunur.