DIESEL MOTOR
Dizel Motoru, içten yanmalı bir motor tipidir. Daha özel bir tanımla,
dizel motor oksijen içeren bir gazın (genellikle bu atmosferik havadır)
sıkıştırılarak yüksek basınç ve sıcaklığa ulaşması ve silindir içine
püskürtülen yakıtın bu sayede alev alması ve patlaması prensibi ile
çalışan bir motordur. Bu yüzden benzinli motorlardan farklı olarak
ateşleme için bujiye ve yakıt oksijen karışımını oluşturmak için
karbüratöre ihtiyaç yoktur.
1892'de Alman Mühendis Rudolf Diesel tarafından
bulunmuş ve daha sonra 23 Şubat 1893'te patenti alınmış bu süreç dizel
çevrimi olarak bilinir. Motorun mucidi, geniş kömür yataklarına sahip
olan Almanya'nın petrole bağımlılığını azaltmak için kömürle çalışan
bir motor yapmayı hedeflemiştir. Ancak kömür tozunun yanmasından dolayı
ortaya çıkan kül büyük sorunlar doğurmuş, daha sonraları ise motorda
farklı yakıtların kullanılması tasarlanmıştır. Nitekim Rudolf Diesel,
motorun sunumunu 1900’deki Dünya Fuarı'nda, yakıt olarak yer fıstığı
yağı (Biodizel) kullanarak yapmıştır.
ÇALIŞMA PRENSİPLERİ
Gaz sıkıştırıldığında, sıcaklığı yükselir, dizel motoru bu özelliği
kullanarak yakıtı ateşler. Hava, dizel motorunun silindiri içine
çekilir ve bir piston tarafından, kıvılcım ateşlemeli (benzinli)
motorlardakinden çok daha yüksek (25 katı bulabilir) bir oranda
sıkıştırılır. Hava sıcaklığı 500-700°C'a ulaşır. Piston hareketinin en
tepe noktasında, dizel yakıt yüksek basınçla atomizer memeden geçerek
yanma odasının içine püskürtülür, burada sıcak ve yüksek basınçlı hava
ile karışır. Bu karışım hızla tutuşur ve yanar. Hızlı sıcaklık artışı
ile yanma odası içindeki gaz genleşir, artan basınç, pistonu aşağı
doğru hareket ettirir. Biyel (piston) kolu, krank mili çıkışına dönme
gücü olarak iletilir.
Motorun süpürmesinde, egzoz gazını silindirin dışına atma ve taze hava
çekme işlemi, kapakçıklar (valf) veya giriş ve çıkış kanalları
aracılığıyla yapılır. Dizel motorun kapasitesinin tam olarak
kullanılabimesi için içeriye alınan havayı sıkıştırabilecek turboşarjer
kullanılması gerekir; turboşarjer ile havanın sıkıştırılmasından sonra
bir artsoğutucu/arasoğutucu ile içeri alınan havanın soğutulması ayrıca
verimi arttırılır.
Çok soğuk havalarda, dizel yakıt koyulaşır, viskozitesi artar, balmumu
kristalleri oluşur veya jel haline dönüşür. Yakıt enjektörü, yakıtı
silindirin içine etkili bir şekilde itemez ve bu yüzden soğuk havalarda
motorun çalıştırılmasını zorlaştırabilir. Dizel teknolojisinde bu
zorluğu yenmek için çeşitli önlemler geliştirilmiştir. Sıkça kullanılan
bir uygulama, yakıt hattı ve yakıt filtresini elektrikle ısıtmaktır.
Bazı motorlarda silindir içinde bulunan kızdırma bujileri denen küçük
elektrikli ısıtıcılar, çalıştırmak için silindirleri önceden ısıtırlar.
Az sayıda motorda kullanılan başka bir teknolojide ise, manifold
içindeki rezistans telli ısıtıcılar, motor çalışma sıcaklığına
gelinceye dek giriş havasını ısıtır. Soğuk havalarda, motor uzun süreli
(1 saatten daha fazla) kapatıldığında kullanılan ve şehir cereyanı ile
çalışan motor blok ısıtıcıları, aşınma ve çalıştırma zamanını azaltmak
için sıklıkla kullanılır.
Eski dizel motor sisteminin en önemli parçası hız kontrol ünitesidir;
bu ünite yakıtın gelme hızını kontrol ederek motorun hızını sınırlar.
Benzin motorlarından farklı olarak dizel motorlarında hava emme sübabı
yoktur, bu yüzden hız kontrol ünitesi olmazsa motor fazla hızlanır.
Eski tip hız kontrol üniteleri motordan bir vites sistemi ile
yönlendirilir ve böylece sadece motor hızıyla doğru ilişkili olarak
yakıt sağlanırdı.
Modern elektronik kontrollü dizel motorları benzin motorlarındakine
benzer bir kontrol mekanizmasını (ECM) Elektronik Kontrol Modülü veya
Elektronik Kontrol Ünitesi (ECU) yoluyla uygularlar. Motor
"bilgisayarı" ECM/ECU içinde motorun çalışmasıyla ilgili algoritmalar
ve kalibrasyon tabloları kaydedilmiştir. ECM/ECU bir sensörden motor
hızına dair sinyal alınca gereken bilgi işlemlerini yapar, elektronik
ve hidrolik valfler aracılığıyla yakıt miktarını ve yanma zamanlamasını
kontrol ederek motor hızını sabit tutar.
Yakıtın pistonların içine enjeksiyonunun başlama zamanının kontrolu,
emisyonların azaltılması ve motor veriminin (yakıt ekonomisi)
artırılması için en önemli unsurdur. Silindir içine yakıt enjeksiyonu
başlama zamanlaması, günümüz modern motorlarında elektronik olarak
kontrol edilmektedir. Zamanlama, genellikle üst ölü noktanın (TDC/Top
Dead Center) önündeki pistonun krank ünitesi açısı ile ölçülür.
Örneğin, piston üst ölü noktadan 10 derece önde olduğu zaman eğer
ECM/ECU yakıt enjeksiyonuna başlarsa, enjeksiyon başlama veya zamanlama
10 derece öndedir denir. Optimal zamanlama, motorun hızı ve yükü kadar
tasarımına da bağlıdır.
ENJEKSİYON TİPLERİ
Dizel motorlarda yakıt enjeksiyonu, endirekt ve direkt olarak iki
tiptir. Endirekt enjeksiyonda yakıt, dizel motorda yanma odası dışında,
ön oda olarak adlandırılan yere verilir. Yanma başladığında yanma
odasının içine yayılır. Bu tipte motordaki aşırı gürültü ve titreşim
düşürülür, fakat ısı kaybı artar ve motor verimi düşük olur. Direkt
enjeksiyon ise modern dizel motorlarda kullanılır. Burada motordaki
yanma odasına yakıt doğrudan püskürtülür.
EMİSYON KONTROLÜ
Dizel motorlarının en büyük sorunlarından biri, yanma veriminin düşük
olmasıdır. Bir başka deyişle; yanma odasına giren yakıt homojenize bir
şekilde yanmaz. Bunun sonucunda ortama çok fazla sera etkisi yapacak
gazlar verilir. Bunun kontrolü son yıllarda Dizel motoru üreticilerinin
en büyük sorunlarından birisi haline gelmiştir. Avrupa Birliğinin almış
olduğu karara göre Kasım 2008'de Euro V standartları Avrupa'da devreye
giriyor.
Emisyon değerlerini düşürmek için ise araştırmalar hala devam etmekte.
NADI konsepti diye tabir edilen bir uygulama ile emisyon değerleri
düşürülürken performans artışı da kayda değer bir şekilde artmaktadır.
Bu uygulama ile enjeksiyon açıları düşürülerek küresel ısınmaya etkisi
olacak gazların oluşumu bir nebze olsun azaltılmaktadır...
TÜRKİYE’DEKİ ÜRETİM
Türkiye'nin ilk %100 Türk Malı Dizel Motorunu, 1967 senesinde Yüksek
Mühendis Abdülkadir Özgür seri olarak üretmiştir. İlk olarak 1
silindirli Su Soğutmalı Direkt Enjeksiyonlu olarak üretilen bu
motorlar, Motosan A.Ş. firması adı altında ( http://www.motosan.com/products.html - http://www.motosan.com/products.html )
sulama motopompları, elektrik jeneratörleri, dizel deniz motorları,
bahçe traktörleri, uygulamalarında 40 yılı aşkın süredir Avrupa, Asya
ve Afrika kıtalarında hizmet vermektedir. Motosan firması 1,2 ve 3
silindirli dizel su soğutmalı OHC ( Over Head Camshaft - Üstten Kam
Milli ), Turbo Şarjlı ( Aşırı Doldurmalı ) Euro III emisyonlu Silindir
Başına 4 Subaplı 120 HP gücüne kadar motorlar üretmektedir.
Ayrıca Oyak Renault dCi adı ile, Tofaş Fiat multijet adı ile,
Karsan-Peugeot, Otokar, BMC (Türkiye), Otosan Ford, Mercedes-Benz Türk,
Hyundai Assan, Temsa Mitsubishi, Anadolu Isuzu, Toyota Türkiye olmak
üzere birçok sanayi kuruluşu Türkiye'de Dizel motor üretmektedirler.
daha once verıldıyse affola
ALINTIDIR
|