-
Patinaj Düzenleme (A.S.R.)
- Motor
fren tork düzenlemesi (M.S.R.)
Bu fonksiyonlar çekiş torkunu
ayarlamak ve çekiş tekerleklerinden birine veya ikisine fren kuvveti uygulamak
suretiyle garanti edilir. A.S.R. sistemi ön ve arka teker hız sensörlerinden gelen devir sayıları arasındaki farktan
çekiş tekerleklerindeki patinajı (kaymayı) hesaplar.
Tekerleklerden biri veya ikisi hızlanma
esnasında patinaj yapma eğilimine girerse ASR sistemi tekerleklere aktarılan tork değerini azaltması için Enjeksiyon kontrol ünitesine
sinyal göndererek, gaz kelebek motorunun kapatılması suretiyle motor freni
uygular. Tekerlek ani bir yavaşlama esnasında kilitlenme eğilimine girerse ABS
sistemi araç dengesini korumak için ECU'den motor fren torkunu
ayarlamasını ister. Bu sistem vites konsolunda bulunan ASR düğmesine basılarak
devreden çıkartılabilir. Buton üzerindeki lamba
yanıyor ise sistem devre dışı bırakılmış demektir. ASR/MSR müdahalesi gösterge
tablosundaki ikaz lambası vasıtasıyla gösterilir.
Not: ABS sistemi arızalıysa ASR sistemi devreden
çıkartılır.
Çalışma prensibi
Aktif teker hız sensörlerinden, fren müşirinden ve A.S.R. düğmesinden gelen
sinyaller ABS/ASR ünitesine iletilir. Sürekli olarak aracın aynı tarafındaki
tekerleklerin hızları" karşılaştırılır (sağ ön ile sağ arkayı -sol ön ile
sol arkayı) ve aralarında 2-6 km/saatin üzerinde bir hız farkı tespit edildiğinde
ASR'nin gücü kesmesini sağlar. Sistem, ön ve arka
akslar arasında ön tekerlekler arka tekerleklerle kıyaslandığında çok fazla
yavaşlama eğilimine girdiğinde MSR fonksiyonunu çalıştırır.
ABS/ASR Ateşleme ve
enjeksiyon kontrol ünitesi ile C-CAN hattı üzerinden sürekli olarak haberleşir.
ASR 80 km/h hızdan sonra devre dışı kalır.
1- A.B.S./A.S.R. kontrol ünitesi
2-ECU
3- Tekerlek hız
sensörü
4- Fren pedalı anahtarı
5- A.S.R. açma/kapama
düğmesi
6- A.S.R. açma/kapama
LED'İ
7- Motorlu gaz
kelebeği gövdesi
8- Ateşleme avans
kontrolü
9- A.S.R ikaz lambası,
10- Fren kaliperleri
11- Body Computer
Vites konsolunda
bulunan düğme grubundan ASR/MSR sistemi devreye alınır veya çıkartılır ve
gösterge tablosunda ilgili ledi yakarak sürücüyü
haberdar eder.

1 -LED
2 - ASR devreden
çıkarma düğmesi
ASR / MSR sistem arızası
ABS sistemi arızalıysa
ASR sistemi de devre dışı kalır. ASR sistemi aşağıdaki arızalarda devre dışı
bırakılır;
-
Motor C-CAN iletişim hataları
-
C-CAN veri yolu hatası
ABS kontrol ünitesi bu
anormallikler tespit edildiğinde gösterge tablosundaki ikaz lambalarını yakarak
haber verir.
ASR uyarı lambasının
çalışma stratejisi aşağıdaki gibidir:
- A.S.R. açıkken
gösterge tablosundaki ikaz lambası sönük ve düğmedeki LED kapalıdır;
- A.S.R. çalışıyorken
ön göğüsteki uyarı lambası fasılalı yanıp söner ve düğmedeki LED kapalıdır;
- ASR kapalıyken
kontrol panelindeki uyarı lambası yanar, düğmedeki uyarı ışığı yanar ve
gösterge bilgi ekranında ASR'nin çalışmadığını
gösteren bir mesaj görüntülenir
- ASR arızalıyken
panel ve düğme uyarı lambaları yanar ve gösterge bilgi ekranında bir arıza
mesajı görüntülenir.
- Uyarı lambaları
EBD'Iİ ABS'de olduğu gibi C-CAN ağı vasıtasıyla ABS
kumanda birimi tarafından yönetilir.
Hidrolik sisteminin çalışması
A.S.R.'li versiyondaki hidrolik gövdede 4 tane ilave solenoid valfı bulunmaktadır.
Giriş solenoid valfi (normalde
kapalıdır) devredeyken basıncı artırmak ve tekerleğe/tekerleklere fren
uygulamak için gerekli ilave hidrolik miktarını alır.
Çalıştırma solenoid valfı (normalde açıktır) devredeyken, pompa-fren
kaliperi devresinde sürdürülmesi gereken A.S.R.'nin çalışması için gerekli olan
çalışan pompa tarafından üretilen değiştirilmiş basınca izin verir.
ASR TC fonksiyonu devrede değilken ECU:
- Giriş solenoid valfini (2) beslemez
(N.C.);
- Çalıştırma solenoid valfini (3) beslemez
(N.C.). Bu şekilde sistem Bosch 5.7 ABS gibi çalışır.
1- Pompa
2- Giriş solenoid valfi
3- Pilot solenoid
4-
Fren kaliperleri
5-
Basınç düşürücü solenoid valfı
6-
Basınç yükseltici solenoid valfi
ASR/TC fonksiyonu
devrede iken elektronik kumanda birimi:
- Hidrolik pompayı
(1) besler
- Giriş solenoid valfini (2) besler
(N.C.)
- Çalıştırma solenoid valfini (3) besler
(N.C.).
- Böylece pompa (1)
tarafından üretilen basınç fren kaliperlerine ulaşır
ve elektronik kumanda biriminin talimatıyla basınç düşürme (5) ve basınç
artırma (6) solenoid valfleri
tarafından ayarlanır.
1- Pompa
2- Giriş solenoid valfi
3- Pilot solenoid
4- Fren kaliperleri
5- Basınç düşürücü solenoid valfı
6- Basınç yükseltici solenoid
valfı
Elektro-hidrolik
kumanda biriminde aşağıdaki parçalar bulunur:
- On iki adet iki
yönlü solenoid valf;
- Bir adet çift
devreli elektrikli geri kazanım pompası
- İki adet düşük
basınçlı akümülatör
- İki adet yüksek
basınçlı akümülatör

1- Fren takviye pompa birimi
2- Hidrolik kumanda
birimi
3- Sol arka tekerlek
4- Sağ ön tekerlek
5- Sol ön tekerlek
6- Sağ arka tekerlek
ASR (Çekiş kontrol sistemi)
ASR (Acceleration Slip Regulation - ivme kayması
kontrolü) sistemi, frenler ve motor yönetim sistemini birlikte kontrol
ederek, tahrik tekerleğinin çekiş yeteneği kaybolduğunda bu durumu
algılayarak tekerlek hareketini yavaşlatmakta ve kaymalarını önleyerek,
sürücüye yanal ve uzunlamasına dinamik kontrol yeteneği sağlamaktadır.
Bu özellik, özellikle çekiş yeteneğinin azaldığı kumlu, karlı, yağmurlu
yol koşullarında yararlı olmaktadır.
Sistem, yol yüzeyinin durumuna göre veya performansın fonksiyonu olarak en uygun sürüş kontrolünü sağlamaktadır.
Hangisi olursa olsun, sistem motor tarafından
gönderilen torku azaltmak yoluyla devreye girer veya ABS ile koordineli
olarak her bir tekerleği bağımsız olarak frenler.
Çekiş kontrolü de ABS gibi modern taşıtlar için
önemli bir güvenlik özelliği haline gelmektedir. Ancak yeteneklerinden
tam olarak yararlanmak için, geleneksel sürüş stillerinden buna bilinçli
bir geçiş yapmak gerekmektedir. Çekiş kontrol yeteneği olan bir taşıta
sahipseniz, ABS'de olduğu gibi sistemin karakteristiklerini öğrenmek
için güvenli bir alan bularak test sürüşleri yapın. İlave sürüş
bilgileri için aracın kataloğunu okumayı da ihmal etmeyin.
ASR tipleri
Sınırlı kaymalı diferansiyel
Bu sistem, herhangi bir durum
için en iyi çekişi sağlayacak motor torkunu transfer eden sistemdir.
Elektronik olmayan bu sistem, genellikle yeni çekiş kontrol sistemleri
kadar iyi görev yapamamaktadır. Modern sınırlı kaymalı (limited-slip)
diferansiyeller gücü kayma başlamadan hemen önce iyi durumdaki tekerleğe
transfer yeteneğine sahiptir, ancak, her iki tekerlek kaygan zeminde
ise, sistem etkisiz hale gelmektedir.
Fren sistemi çekiş kontrolü
Bu sistem
tıpkı ABS'nin tersi gibi görev yapar. Bu tip sistem bazı sensörler ve
elemanlar kullanarak ABS'nin uyguladığı gibi frenleme yaparak
tekerleklerin boşa dönmesini önlemektedir. Her tekerlek bağımsız olarak
kontrol edilir ve bu çeşitli kayganlıktaki zeminler için mükemmel bir
düzenleme sağlar. Genellikle pahalı olmayan ve oldukça etkili olan bu
sistem, düşük hız kayması için tasarlanmaktadır. Sistem fren sistemini
kullandığından, yüksek hız kaymasında çok fazla sürtünme ve ısı çıkışı
olmakta ve fren sistemi elemanları hasar verebilmektedir.
Aktarma organları çekiş kontrolü
Bu sistem, herhangi bir hızda
kayan tekerlek veya tekerleklere gönderilen gücü geciktirmektedir. Fren
sistemi çekiş kontrolü gibi aynı ABS-tipi sensörler kullanan bu sistem,
şu dört işlemi uygulayan bir işlemciye sahiptir: (a) gaz kesme, böylece
ekonomi sağlanmaktadır; (b) yakıt beslemesini kesme; (c) ateşleme
avansını azaltma; veya (d) silindirleri kapatma. En gelişmiş aktarma
organları çekiş kontrol sistemleri bunların tümünü yapmakta, bunlara ek
olarak gaz pedalını sürücünün ayağına doğru iterek çalıştığı konusunda
sürücüyü uyarmaktadır. Sistem tüm kaygan zeminlerde gücü kestiğinden,
kaymanın arzu edildiği koşullarda sistemi kapatmak için bir düğme
bulunmaktadır.
PATİNAJ ÖNLEME SİSTEMİ (ASR)
Patinaj Önleme Sistemi, harekete geçme ve
hızlanma sırasında döndürülen tekerleklerin patinaj yaparak dönmesini
engeller. Bu şekilde ASR, ABS'nin hızın yavaşlaması sırasındaki yapmış
olduğu görevi hız artarken yapar. Her iki emniyet sistemi lastik
tekerlekler ve zemin (otoyol) yüzeyi arasında en ideal bir tutunma
durumunun sürekliliğini sağlarlar.
Harekete geçme ve normal hareket durumunda ABS
kullanılmaz. Buna rağmen tekerlek algılayıcıları (sensör) sürekli olarak
tekerlek devir sayılarını ölçerler ve elektronik sistemde bu ölçümleri
karşılaştırırlar. Patinaj önleme sisteminin parçaları ABS bölümlerine
(yapı elemanlarına) kısmi olarak takılarak kullanılır. Bundan dolayı her
iki sistem de araca birlikte monte edilirler.
ABS' deki temel yapı elemanları ASR için şu ünitelerle tamamlanır.
1-Ek bir hidrolik ünite
2-Daha kapsamlı elektronik ünite
3-Elektronik gaz kumanda sistemi
Tekerlek devir sayıları, devir sayısı algılayıcıları
(sensör) tarafından algılanırlar ve kumanda kutusuna iletilirler. ABS ve
ASR için görev yapan kumanda kutusu bu bilgileri işleme alır.
Tekerleklerin döndürülmesi (patinajı) ASR'nin iki ayar devresi
tarafından engellenir.
Birinci Ayarlama Devresi:
Döndürülen tekerleklerden bir tanesi patinaj
yapana kadar sürücü çok fazla gaz verirse, bu tekerlek döndürme
sürtünmesine ulaşana kadar frenlenir.
Bu sırada basınç ayarlama valfi tekerlek fren
silindirlerindeki basıncın ayarlanması için ayarlama valfi üzerindeki
elektro manyetik ventillerle bağlantı kurar.
Patinaj yapan tekerleğin frenlenmesi için basınç
ayar valfinden ayarlanmış basınç ilgili manyetik ventiller üzerinden
fren silindirlerine iletilir. Patinaj yapan tekerlek çok sert olarak,
devir sayısı artmayacak bir şekilde frenlenirse basınç sabit tutulur.
Tekerlek devir sayısı optimum sürtünmeye ulaştığında basınç ayarlama
valfi ile basınç tekrar düşürülür.
Bu ayarlama işlemi bir döndürülen tekerlek için veya
her iki tekerlekte aynı anda patinaj yapıyorsa her tekerlek ayrı ayrı
frenlenir.
İkinci Ayarlama Devresi:
Bir döndürülen tekerin patinaja başlamasıyla fren
moment ayarlayıcısı (kumanda kutusu) devreye giriyorsa ve ikinci
döndürülen (tahrikli) tekerlek patinaja başlama noktasında duruyorsa bu
anda ikinci ayarlama devresi çalışır. Sistem, tahrikli tekerleklerdeki
döndürme momentinin çok yüksek olduğunu algılar.
Elektronik gaz kumanda sistemi ile milisaniye
süresinde döndürme momenti düşecek şekilde motor devirleri ayarlanır.
Döndürme momentinin bu ayarlama işlemi sürücü tam gaz verdiği anda
otomatik olarak devreye girer.
Patinaj önleme sistemi prensipte öyle yapılmıştır
ki bir döndürülen tekerleğin düşük devirlerle patinaj yapması durumunda
ilk önce fren moment ayarlama sistemi devreye girer. Araç hızının
artmasıyla da döndürme moment ayarlaması en yüksek safhasına ulaşır.
Sistem en hızlı bir şekilde çok yüksek bir ön
döndürme momenti elde edebilmek için düşen ayarlama işleminin giderilip
giderilmediğini kontrol eder. Sürücü ASR'nin görev yapıp yapmadığını
fonksiyon göstergesinden izler. Yüksek kar kalınlığında ve gevşek kum
üzerinde hareket etmelerde, ASR uygun bir etki göstermeyebilir. Bundan
dolayı hareket alanı için özel bir ayarlama programlanmıştır. Bu
programı sürücü isteğine göre kullanabilir.
Bir "kar zinciri şalterinin" kumandasıyla
döndürülen tekerleklerde yüksek oranda bir sürtünmeye izin verilir.
Böylece tekerlekler "serbest kürekleme" yapabilirler. Bu ayarlama
sistemi düşük hız alanlarında sınırlandırılmıştır.
Sistemin avantajları:
1-Harekete geçme ve hızlanma sırasında döndürülen tekerleklerin patinajı engellenir.
2-İdeal ön hareket ve hareket sabitliği için otomatik çalışan sistem.
3-Özellikle tek taraflı kayganlıkta (patinaj anında)
harekete geçme yardımı.(Diferansiyelin %100 oranında kapalı kilitli
olması durumunda)
Kullanıldığı yerler:
Pahalı otomobillerde ve ağır vasıtalarda ABS ile birlikte kullanılır.
------------- Çıktığın kapıyı sert çarpma, geri dönüp açman gerekebilir. (Atasözü)
Leon 1.6 DSG / 206 XT 1.4
|